पूजन विधि, ज्योतिष, स्तोत्र संग्रह, व्रत कथाएँ, मुहूर्त, पुजन सामाग्री आदि

संकष्टमोचन स्तोत्र

संकष्टमोचन स्तोत्र

काशीपीठाधीश्वर जगद्गुरु शंकराचार्य स्वामी श्रीमहेश्वरानन्दसरस्वती विरचित इस संकष्टमोचन स्तोत्र का पाठ करने से दरिद्रता और दुःखों का दहन, वाद-विवाद में विजय प्राप्ति, समस्त कल्याण मङ्गलों की प्राप्ति तथा अमङ्गलों की निवृत्ति, गृहस्थ-जीवन में दीर्घकालपर्यन्त सुख-प्राप्ति तथा सभी मनोरथों की पूर्ति होती है।

संकष्टमोचन स्तोत्र

संकष्टमोचन स्तोत्र

Sankashta mochan stotra

श्रीसङ्कष्टमोचनस्तोत्रम्

श्री सङ्कट मोचन हनुमान स्तोत्र

श्रीसङ्कष्ट मोचन हनुमत् स्तोत्रं

सिन्दूरपूररुचिरो बलवीर्यसिन्धुः

     बुद्धिप्रभावनिधिरद्भुतवैभवश्रीः ।

दीनार्तिदावदहनो वरदो वरेण्यः

     सङ्कष्टमोचनविभुस्तनुतां शुभं नः ॥ १॥

जो सिन्दूर-स्नान से सुन्दर देहयुक्त, बल-वीर्य के सागर, बुद्धि-प्रवाह के आकर और अद्भुत ऐश्वर्य के धाम हैं, जो दीनों के दु:खों का नाश करने के लिये दारुण दावानल के समान हैं तथा जो वरदान-तत्पर, सर्वकामपूरक, संकटघटाविदारक और सर्वव्यापी हैं, वे संकटमोचन प्रभु हम लोगों के लिये मङ्गलकारी हों॥१॥

सोत्साहलङ्घितमहार्णवपौरुषश्रीः

     लङ्कापुरीप्रदहनप्रथितप्रभावः ।

घोराहवप्रमथितारिचयप्रवीरः

     प्राभञ्जनिर्जयति मर्कटसार्वभौमः ॥ २॥

उन वानरराज-चक्रवर्ती की जय हो, जो उत्साहपूर्वक महासिन्धु को लाँघ गये, जिनकी पुरुषार्थ-लक्ष्मी देदीप्यमान है, लंकानगरी के दहन से जिनकी प्रभाव-प्रभा दिग्दिगन्त व्याप्त है और जो घोर राम-रावण-युद्ध में शत्रु-सेना का मथन करने में महान् वीर तथा प्रभञ्जन-पवन को आनन्द देनेवाले-पवनकुमार हैं॥२॥

द्रोणाचलानयनवर्णितभव्यभूतिः

     श्रीरामलक्ष्मणसहायकचक्रवर्ती ।

काशीस्थदक्षिणविराजितसौधमल्लः

     श्रीमारुतिर्विजयते भगवान् महेशः ॥ ३॥

जो संजीवनी के लिये द्रोणगिरि को ही उठा लाये थे, जो सुन्दर भव्य विभूतिसम्पन्न, श्रीराम-लक्ष्मण के सेवक-सहायकों में चक्रवर्तिशिरोमणि और मल्लवीर काशीपुरी के दक्षिण भाग-स्थित दिव्य भवन में विराजमान हैं, ऐसे महेश-रुद्रावतार भगवान् मारुति की जय हो॥३॥

नूनं स्मृतोऽपि ददते भजतां कपीन्द्रः

     सम्पूजितो दिशति वाञ्छित-सिद्धिवृद्धिम् ।

संमोदकप्रिय उपैति परं प्रहर्षं

     रामायणश्रवणतः पठतां शरण्यः ॥ ४॥

वे वानरराज स्मरणमात्र से भक्तों पर दया करनेवाले हैं और विधिपूर्वक सम्पूजित होने पर सभी मनोरथों की तथा सुख-समृद्धि की पूर्ति-वृद्धि करनेवाले हैं। वे मोदक (लड्डू)-प्रिय अथवा भक्तों को विशेष मुदित करनेवाले हैं। रामायण-श्रवण से उन्हें परम हर्ष प्राप्त होता है और वे पाठकों की पूर्णतया रक्षा करनेवाले हैं ॥४॥

श्रीभारतप्रवरयुद्धरथोद्धतश्रीः

     पार्थैककेतनकरालविशालमूर्तिः ।

उच्चैर्घनाघनघटाविकटाट्टहासः

     श्रीकृष्णपक्षभरणः शरणं ममाऽस्तु ॥ ५॥

महाभारत-महायुद्ध में रथ पर जिनकी शोभा समुद्यत हुई है, पृथानन्दन अर्जुन के रथकेतु पर जिनकी विकराल विशाल मूर्ति विराजमान है, घनघोर मेघ-घटा के गम्भीर गर्जन के समान जिनका विकट अट्टहास है, ऐसे श्रीकृष्णपक्ष (पाण्डव-सैन्य)-के पोषक (अद्भुत चन्द्र) मेरे शरणदाता हों॥५॥

जङ्घालजङ्घ उपमातिविदूरवेगो

     मुष्टिप्रहारपरिमूर्च्छितराक्षसेन्द्रः ।

श्रीरामकीर्तितपराक्रमणोद्धवश्रीः

     प्राकम्पनिर्विभुरुदञ्चतु भूतये नः ॥ ६॥

उन विशाल जङ्घावाले श्रीहनुमान का वेग उपमा से रहित-अनुपम है, जिनकी मुष्टि के प्रहार से राक्षसराज रावण मूर्छित हो गया था, जिनके पराक्रम की अद्भुत श्री का कीर्तन स्वयं भगवान् श्रीराम करते हैं, ऐसे प्रकम्पन (मारुत)-नन्दन, सर्वव्यापक श्रीहनुमान हमें विभूति प्रदान करने के लिये तत्पर हो॥६॥

सीतार्तिदारणपटुः प्रबलः प्रतापी

     श्रीराघवेन्द्रपरिरम्भवरप्रसादः ।

वर्णीश्वरः सविधिशिक्षितकालनेमिः

     पञ्चाननोऽपनयतां विपदोऽधिदेशम् ॥ ७॥

सीता के शोक-संताप के विनाश में निपुण, प्रबल प्रतापी श्रीहनुमान भगवान् श्रीराघवेन्द्र के आलिङ्गनरूप दिव्य वर-प्रसाद से सम्पन्न हैं। जो वर्णियों-ब्रह्मचारियों के शिरोमणि तथा कपट-साधु कालनेमि को विधिवत् शिक्षा देनेवाले हैं, वे पञ्चमुख हनुमानजी हमारी विपत्तियों का सर्वथा अपसारण (दूर) करें॥७॥

उद्यद्भानुसहस्रसन्निभतनुः पीताम्बरालङ्कृतः

   प्रोज्ज्वालानलदीप्यमाननयनो निष्पिष्टरक्षोगणः ।

संवर्तोद्यतवारिदोद्धतरवःप्रोच्चैर्गदाविभ्रमः

   श्रीमान् मारुतनंदनः प्रतिदिनं ध्येयो विपद्भञ्जनः ॥ ८॥

जिनका श्रीविग्रह उदीयमान सहस्र सूर्य के सदृश अरुण तथा पीताम्बर से सुशोभित है, जिनके नेत्र अत्यन्त प्रज्वलित अग्नि के समान उद्दीप्त हैं, जो राक्षस-समूह को निःशेषतया पीस देनेवाले हैं, प्रलयकालीन मेघ-गर्जना के तुल्य जिनकी घोर गर्जना है, जिनके मुद्गर (गदा)-का भ्रमण अतिशय दिव्य है, ऐसे शोभाप्रभा-संवलित मारुतनन्दन विपद्विभञ्जन श्रीहनुमानजी का प्रतिदिन ध्यान करना चाहिये॥८॥

संकष्टमोचन हनुमान स्तोत्र महात्म्य

रक्षःपिशाचभयनाशनमामयाधि

     प्रोच्चैर्ज्वरापहरणं हननं रिपूणाम् ।

सम्पत्तिपुत्रकरणं विजयप्रदानं

     सङ्कष्टमोचनविभोः स्तवनं नराणाम् ॥ ९॥

संकट-मोचन प्रभु श्रीहनुमान का स्तवन (गुण-गान) मानवमात्र के लिये राक्षस-पिशाच (भूत-प्रेत) के भय का विनाशक, आधि-व्याधि-शोक-संताप-ज्वर-दाहादि का प्रशमन करनेवाला, शत्रु-दमन, पुत्र-सम्पत्ति का दाता एवं विजय प्रदान करनेवाला है॥९॥

दारिद्र्यदुःखदहनं शमनं विवादे

     कल्याणसाधनममङ्गलवारणाय ।

दाम्पत्यदीर्घसुखसर्वमनोरथाप्तिं

     श्रीमारुतेः स्तवशतावृतिरातनोति ॥ १०॥

श्रीमारुतनन्दन की इस स्तुति का सौ बार पाठ करने से दरिद्रता और दुःखों का दहन, वाद-विवाद में विजय प्राप्ति, समस्त कल्याण मङ्गलों की अवाप्ति तथा अमङ्गलों की निवृत्ति, गृहस्थ-जीवन में दीर्घकालपर्यन्त सुख-प्राप्ति तथा सभी मनोरथों की पूर्ति होती है॥१०॥

स्तोत्रं य एतदनुवासरमाप्तकामः

     श्रीमारुतिं समनुचिन्त्य पठेत् सुधीरः ।

तस्मै प्रसादसुमुखो वरवानरेन्द्रः

     साक्षात्कृतो भवति शाश्वतिकः सहायः ॥ ११॥

जो कोई विवेकशील धीर मानव निष्कामभाव से श्रीमारुतनन्दन का विधिपूर्वक चिन्तन करते हुए इस स्तोत्र का पाठ करता है, उसके समक्ष प्रसादसुमुख-परमसौम्य वानरेन्द्र श्रीहनुमानजी साक्षात् प्रकट होते हैं और नित्य उसकी रक्षा-सहायता करते हैं॥११॥

सङ्कष्टमोचनस्तोत्रं शङ्कराचार्यभिक्षुणा ।

महेश्वरेण रचितं मारुतेश्चरणेऽर्पितम् ॥ १२॥

भिक्षु (संन्यासी) शंकराचार्य श्रीमहेश्वर (श्रीमहेश्वरानन्दसरस्वती महाराज)-ने इस 'संकष्टमोचनस्तोत्र'की रचना की है और वे इसे श्रीमारुति के चरणों में समर्पित कर रहे हैं॥ १२ ॥

इति काशीपीठाधीश्वर जगद्गुरुशङ्कराचार्यस्वामि श्रीमहेश्वरानन्दसरस्वतीविरचितं श्रीसङ्कष्टमोचनस्तोत्रं सम्पूर्णम् ।

Post a Comment

Previous Post Next Post