लघु षोढान्यास
न्यास अर्थात् स्थापना । किसी स्थान
में किसी वस्तु की स्थापना करना न्यास करना कहलाता है। किसी भी साधना अथवा जप अथवा
पाठ करने पर शरीर के बाह्य और आभ्यन्तर अङ्गों में अपने इष्टदेव अथवा अन्य देवताओं
के यथास्थान दाहिने हाथ का अंगूठा,
मध्यमा तथा अनामिका को मिलाकर विविध अंगों को स्पर्श करना न्यास करना कहलाता है। न्यास
कई प्रकार के होते है- अंगन्यास(षडंगन्यास)-करन्यास, ऋष्यादि-न्यास, मन्त्र-न्यास, मातृका-न्यास (वहिर्मातृका,अन्तर्मातृका), व्यापक-न्यास, षोढा-न्यास
इत्यादि । यहाँ लघुषोढान्यास को कहा जा रहा है।
लघु षोढान्यास
Laghu shoda nyas
लघुषोढान्यासः
( महायागसमये
क्रियते)
गणेश,
ग्रह, नक्षत्र, योगिनी,
राशिपीठकैः ।
षोढा विच्छिन्नरूपत्वात्षोढान्यास
इतीरितः ॥
***
लघु षोढान्यास- गणपतिन्यास
श्रीगणेशन्यासः ।।
अस्य श्री महागणपतिन्यासमहामन्त्रस्य
गणक ऋषिः, शिरसि
निभृद्गायत्री छन्दः, मुखे श्रीमहागणपतिर्देवता, हृदये मम सर्वाभीष्ट सिद्ध्यर्थे श्रीमहागणपतिन्यासजपे विनियोगः ॥
ॐ ऐं ह्रीं श्रीं ग्लां इत्यादि
करहृदयन्यासः ॥
ध्यानम् ॥
बीजापूरगदेक्षुकार्मुकरुजा
चक्राब्जपाशोत्पल ।
व्रीह्यग्रस्वविषाणरत्नकलशप्रोद्यत्कराम्भोरुहः
।
ध्येयो वल्लभया,
सपद्मकरया, श्लिष्टोज्ज्वलद्भूषया ।
विश्वोत्पत्तिविपत्तिसंस्थितकरो
विघ्नेश इष्टार्थदः ॥
लमित्यादि पञ्चपूजा -
ॐ ऐं ह्रीं श्रीं गं -
१.
अं विघ्नेश
श्रीभ्यां नमः ।
२.
आं विघ्नराज -
ह्रीभ्यां नमः ।
३.
इं विनायक-
पुष्टिभ्यां नमः ।
ॐ ऐं ह्रीं श्रीं गं -
१.
ईं शिवोत्तम
शान्तिभ्यां नमः ।
२.
उं विघ्नकृत्
पुष्टिभ्यां नमः।
३.
ऊं विघ्नहन्तृ
सर्वतोभ्यां नमः ।
४.
ऋं
विघ्नराङ्गतिभ्यां नमः ।
५.
ऋॄं गणनायक
मेधाभ्यां नमः।
६.
लृं एकदन्ति
कान्तिभ्यां नमः ।
७.
लॄं द्विदन्ति
शान्तिभ्यां नमः ।
८.
एं गजवक्त्र
मोहिनीभ्यां नमः ।
९.
ऐं निरञ्जन -
जटाभ्यां नमः ।
१०.
ओं कपर्दि-
पार्वतीभ्यां नमः ।
११.
औं दीर्घमुखि
ज्वालाभ्यां नमः ।
१२.
अं शङ्खवर्ण
नन्दाभ्यां नमः ।
१३.
अः वृषध्वज
संयशोभ्यां नमः।
१४.
कं गणनाथ -
कामरूपाभ्यां नमः ।
१५.
खं गजेन्द्र-
ग्रामाभ्यां नमः ।
१६.
गं शूर्पकर्ण - तेजोवतीभ्यां
नमः ।
१७.
घं त्रिलोचन -
सत्याभ्यां नमः ।
१८.
ङं लम्बोदर
विघ्नेशाभ्यां नमः ।
१९.
चं महानन्द
सुरूपिणीभ्यां नमः ।
२०.
छं चतुर्मूर्ति
कामदाभ्यां नमः ।
२१.
जं सदाशिव
मदजिह्वाज्वालाभ्यां नमः ।
२२.
झं आमोद
विकटाभ्यां नमः ।
ॐ ऐं ह्रीं श्रीं गं -
१.
ञं दुर्मुख
घूर्णिताननाभ्यां नमः ।
२.
टं सुमुख
भूतिभ्यां नमः ।
३.
ठं प्रमोद
कलदूतीभ्यां नमः ।
४.
डं एकपाद-
सतीभ्यां नमः ।
५.
ढं द्विजिह्व -
रमाभ्यां नमः ।
६.
णं शूराय मानुषाय
नमः ।
७.
तं कर
मकरध्वजाभ्यां नमः ।
८.
थं षण्मुख
विकर्णाभ्यां नमः ।
९.
दं वरद
भ्रुकुटिभ्यां नमः ।
१०.
धं वासुदेव -
लज्जाभ्यां नमः ।
११.
नं वक्रतुण्ड -
दीर्घशोणाभ्यां नमः ।
१२.
पं द्विरण्ड
धनुर्धराभ्यां नमः ।
१३.
फं सेनानी
यामिनीभ्यां नमः ।
१४.
बं ग्रामणी -
रात्रिभ्यां नमः ।
१५.
भं मत्त
चन्द्रिकाभ्यां नमः ।
१६.
मं निमित्त
शशिप्रभाभ्यां नमः ।
१७.
यं त्वगात्मने
मेघवाहनदीप्तिभ्यां नमः ।
१८.
रं असृगात्मने
जटिचपलाभ्यां नमः।
१९.
लं मांसात्मने
मुण्डिधात्रिभ्यां नमः ।
२०.
वं मेदसात्मने
खड्गदुर्गिभ्यां नमः ।
२१.
शं अस्थ्यात्मने
वरेण्यसुभगाभ्यां नमः ।
२२.
षं मज्जात्मने -
वृषकेतनशिवाभ्यां नमः ।
ॐ ऐं ह्रीं श्रीं गं -
१.
सं शुक्रात्मने
क्षत्रियदुर्भगाभ्यां नमः ।
२.
हं प्राणात्मने
गणेशगुहकान्ताभ्यां नमः ।
३.
ळं शिवात्मने
मोघनाथकाळिकाभ्यां नमः ।
४.
क्षं परमात्मने
गणेश्वरकालजिह्वाभ्यां नमः ।
इति मातृकास्थानेषु विन्यसेत् ।
मनुः
ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं ग्लौं ....
स्वाहा । (गुरुमुखैकवेदितं जपेत्)
लमित्यादि - दिग्विमोक:-
इति श्री गणेशन्यासः ।
***
लघु षोढान्यास- नवग्रह न्यास
अथ नवग्रहन्यासः ।।
ध्यायेद्गहान् शक्तियुतान्हस्तैः
शस्त्रादिबिभ्रतः।
रविमुख्यान्कामरूपान्
सर्वाभरणभूषितान् ।
स्वोचितानि च रूपाणि
शिवाज्ञाधारिणीं शुभाम् ॥
१. ॐ
३ अं... अः ह्रीं सूर्याय, भगवते
रेणुकाम्बादेव्यै नमः ।।(हृदधः
रक्तवर्णध्यानं)
२. ॐ
३ यं रं लं वं सं सोमाय भगवते अमृताम्बादेव्यै नमः।।(भ्रूमध्ये श्वेतवर्णध्यानं) ।।
३. ॐ
३ कं... ङं अं अङ्गारकाय भगवते वामाम्बायै नमः।।(
ललाटे हरिद्वर्णध्यानं) ।।
४. ॐ
३ चं ... ञं बुं बुधाय भगवते ज्ञानरूपायै नमः।।(हृदये
पीतवर्णध्यानं) ।
५. ॐ
३ टं... णं बृं बृहस्पतये भगवते यशस्विन्यम्बादेव्यै नमः।।(स्तनयोर्मध्ये
पुष्यरागवर्णध्यानं) ।।
६. ॐ
३ तं... नं शुं शुक्राय भगवते
शङ्कर्यम्बादेव्यै नमः।।(कण्ठे पाण्डुर
(वज्र ) वर्णध्यानं) ।।
७. ॐ
३ पं... मं शं शनैश्चराय भगवते धात्र्यम्बादेव्यै नमः।।(
नाभौ कृष्णवर्णध्यानं) ॥
८. ॐ
३ शं षं सं हं रां राहवे भगवते कृष्णाम्बादेव्यै नमः।।(मुखे नीलधूम्रवर्णध्यानं) ।।
९. ॐ
३ ळं क्षं कें केतवे भगवते धूम्राम्बादेव्यै नमः।।(शिरसि हरिद्राधूम्रवर्णध्यानं) ।।
रक्तं श्वेतहरिद्वर्णं पीतं रक्तं च
पाण्डुरं ।
कृष्णं धूम्रं च धूम्रं च
भावयेद्रविपूर्वकान् ॥
कामरूपधरास्सर्वे दिव्याभरणभूषिताः
।
वामोरुन्यस्तहस्ताश्च
रक्षाऽभयवरप्रदाः ।
ग्रहन्यासेन यस्त्वेवं स्वशरीरं तु
विन्यसेत् ।
ग्रहकर्तृकदुःखेभ्यो मुच्यते स
स्वयं प्रिये ॥
पापग्रहाश्च शुभदा ग्रहन्यासस्य
पुण्यतः ।
एतन्यासेन माहात्म्यं वक्तुं शक्तो
न पार्वति ॥
इति नवग्रहन्यासः ॥
***
लघु षोढान्यास- नक्षत्र न्यास
अथ नक्षत्रन्यासः ॥
अस्यश्री नक्षत्रन्यासस्य,
ब्रह्म ऋषिः, गायत्री छन्दः, परमात्मा देवता, ऐं बीजम्, ह्रीं
शक्तिः, श्रीं कीलकम् ।
शिंशुमारचक्रस्थितकुमारगणनाथप्रीत्यर्थे नक्षत्रन्यासे विनियोगः ॥
१.
आदित्याय - अंगुष्ठाभ्यां
नमः ॥
२.
चन्द्राय तर्जनीभ्यां
नमः ॥
३.
ब्रह्मणे मध्यमाभ्यां
नमः ॥
४.
आदित्याय अनामिकाभ्यां
॥
५.
चन्द्राय कनिष्ठाभ्यां
नमः ॥
६.
आदित्यचन्द्रब्रह्मभ्यो
करतल-करपृष्ठेभ्यां नमः ॥
७.
आदित्याय हृदयाय नमः
॥
८.
चन्द्राय शिरसे
स्वाहा ॥
९.
ब्रह्मणे शिखायै
वषट् ॥
१०.
आदित्याय कवचाय
हुं ॥
११.
चन्द्राय नेत्रत्रयाय
वौषट् ॥
१२.
आदित्यचन्द्रब्रह्मभ्यो
अस्त्राय फट् ॥
भूर्भुवस्सुवरोमिति दिग्बन्धः -
ध्यानम् ॥
ज्वलत्कालाग्निसङ्काशाः
वरदाऽभयपाणयः ।
अतिपार्श्वोश्विनीमुख्या
सर्वाभरणभूषिताः ॥
१.
ॐ ३ अं आं क्षोभिणी
नाम, अश्विनीसहित अश्विनीदेवतायै नमः
॥ ललाटे ॥
२.
ॐ ३ इं ईं सूक्ष्मरूपिणी नाम यमसहित भरणीदेवतायै नमः ॥ दक्षनेत्रे
॥
३.
ॐ ३ उं ऊं अम्बा
नाम अग्निसहित कृत्तिकादेवतायै नमः ॥ वामनेत्रे
॥
४.
ॐ ३ ऋं ॠं तुष्टी
नाम प्रजापतिसहित रोहिणीदेवतायै नमः ॥ दक्षश्रोत्रे
॥
५.
ॐ ३ ऌं ॡं पुष्टी नाम सोमसहित मृगशीर्षादेवतायै नमः ॥ वामश्रोत्रे
॥
६.
ॐ ३ एं ऐं
मतिर्नाम रुद्रसहित आर्द्रादेवतायै नमः ।। दक्षनासापुटे
।।
७.
ॐ ३ ऑ औं
धृतिर्नाम अदितिसहित पुनर्वसुदेवतायै नमः ॥ वामनासापुटे
॥
८.
ॐ ३ कं
शान्तिर्नाम बृहस्पतिसहित पुष्यमीदेवतायै नमः ॥ कण्ठे
॥
९.
ॐ ३ खं गं स्वस्तिमतिर्नाम
सर्पसहित आश्लेषादेवतायै नमः ॥ दक्षांसे ।
१०.ॐ
३ घं ङं कान्तिर्नाम पितृदेवतासहित मघादेवतायै नमः ॥ वामांसे
।
११.
ॐ ३ चं नन्दिनी
नाम अर्यमासहित पूर्वाफाल्गुनीदेवतायै नमः ॥ दक्षभुजे
॥
१२.
ॐ ३ छं जं
विघ्ननाशिनी नाम भगसहित उत्तराफाल्गुनीदेवतायै नमः ।। वामभुजे
॥
१३.
ॐ ३ झं ञं तेजोवती
नाम सवितासहित हस्तादेवतायै नमः ॥ दक्षमणिबन्धे
॥
१४.
ॐ ३ टं ठं
त्रिनयना नाम त्वष्टासहित चित्रादेवतायै नमः ॥ वाममणिबन्धे
॥
१५.
ॐ ३ डं लोलाक्षी
नाम वायुसहित स्वातीदेवतायै नमः ॥ दक्षस्तने
॥
१६.
ॐ ३ ढं णं
कामरूपिणी नाम इन्द्राग्नीसहित विशाखादेवतायै नमः ॥ वामस्तने
॥
१७.
ॐ ३ तं थं मालिनी
नाम मित्रसहित अनूराधादेवतायै नमः ।। नाभौ ॥
१८.
ॐ ३ दं धं हंसिनी
नाम इन्द्रसहित ज्येष्ठादेवतायै नमः ॥ दक्षकट्यां
॥
१९.ॐ
३ नं पं फं माता नाम निर्ऋतिसहित मूलादेवतायै नमः ॥
वामकट्यां ॥
२०.
ॐ ३ बं
मलयाचलवासिनी नाम आपस्सहित पूर्वाषाढादेवतायै नमः ॥ दक्षोरौ
।
२१.ॐ
३ भं सुमुखी नाम विश्वेदेवसहित उत्तराषाढादेवतायै नमः ॥ वामोरौ
॥
२२.
ॐ ३ मं नलिनी नाम
विषवणसहित श्रवणादेवतायै नमः ॥ दक्षजानौ ॥
२३.ॐ
३ यं रं सुभ्रू नाम वसुसहित धनिष्ठादेवतायै नमः ।। वामजानौ
।
२४.
ॐ ३ लं शोभना नाम
वरुणसहित शततारादेवतायै नमः ॥ दक्षजङ्घायां ॥
२५.ॐ
३ वं शं सुरनायिका नाम अजैकपादसहित पूर्वाभाद्रादेवतायै नमः ।। वामजङ्घायां
॥
२६.ॐ
३ षं सं कालकण्ठी नाम अहिर्बुध्न्यसहित उत्तराभाद्रादेवतायै नमः ॥ दक्षपदे
॥
२७.ॐ
३ हं लं क्षं कान्तिमती नाम पूषासहित अं आं रेवतीदेवतायै नमः ॥ वामपदे
॥
इति नक्षत्रन्यासः ॥
***
लघु षोढान्यास- योगिनी न्यास
अथ योगिनीन्यासः ॥
१.
ॐ मुद्गौदनासक्ता
मूलाधारे चतुर्दळस्थिता, वं शं षं सं
वर्णाश्रया साकिनी नाम योगिनी श्री पादुकां पूजयामि नमः ॥
२.
ॐ
दध्यन्नासक्तहृदया, स्वाधिष्ठाने षड्दळस्थिता,
बं भं मं यं रं लं वर्णाश्रया, काकिनी नाम
योगिनी श्रीपादुकां पूजयामि नमः ॥
३.
ॐ
गुडान्नप्रीतमानसा, मणिपूरे, दशदळस्थिता डं ढं णं तं थं दं धं नं पं फं वर्णाश्रया लाकिनी नाम योगिनी
श्रीपादुकां पूजयामि नमः ॥
४.
ॐ
स्निग्धौदनप्रिया, अनाहते, द्वादश दळस्थिता कं खं गं घं ङं चं छं जं झं ञं टं ठं वर्णाश्रया राकिनी
नाम योगिनी श्रीपादुका पूजयामि नमः॥
५.
ॐ पायसान्नप्रिया,
विशुद्धे, षोडशदळस्थिता अं आं इं ईं उं ऊं ऋं
ॠं ऌं लॄं एं ऐं ॐ औं अं अः प्राणवर्णाश्रया, डाकिनी नाम
योगिनी श्रीपादुकां पूजयामि नमः॥
६.
ॐ हरिद्रान्नैकरसिका,
आज्ञायां द्विदळस्थिता, हं क्षं वर्णाश्रया हाकिनी
नाम योगिनी श्री पादुकां पूजयामि नमः॥
७.
ॐ सर्वौदनप्रीतचित्ता
सहस्रारे सहस्रदळयुता, अकारादि
क्षकारान्तवर्णाश्रया, याकिनी नाम योगिनी श्री पादुकां
पूजयामि नमः।। (अकारादिक्षकारान्तवर्णाः वक्तव्याः)
इति योगिनीन्यासः ॥
***
लघु षोढान्यास- राशिन्यास
अथ राशिन्यासः ॥
( सर्वरक्षाकरः)
१.
ॐ ३ अं आं मेषाय
नमः ।। दक्षपदे (रक्तवर्णध्यानं ) ।।
२.
ॐ ३ ई ... ऊं
वृषभाय नमः ॥ दक्षिणवृषणे (श्वेतवर्णध्यानं) ।।
३.
ॐ ३ ऋं... लॄं
मिथुनाय नमः ॥ दक्षकक्षे (हरिद्वर्णध्यानं ) ।।
४.
ॐ ३ एं ऐं कर्कटाय
नमः ॥ दक्षिणहृदये (रक्तवर्णध्यानं ) ।।
५.
ॐ ३ ओं औं सिंहाय
नमः ॥ दक्षबाहुमूले (श्वेतवर्णध्यानं ) ।।
६.
ॐ ३ अं अः शं....
क्षं कन्यकायै नमः ॥ दक्षमस्तके (पाण्डुरवर्णध्यानं) ।।
७.
ॐ ३ कं... ङं
तुलायै नमः ॥ वाममस्तके (पिंगळवर्णध्यानं) ।।
८.
ॐ ३ चं....ञं वृश्चिकायै
नमः ॥ वामबाहुमूले (पिगळवर्णध्यानं) ।।
९.
ॐ ३ टं.... णं
धनुषे नमः ॥ वामहृदये (बभ्रुवर्णध्यानं) ।।
१०.
ॐ ३ तं.... नं
मकरायै नमः ॥ वामकक्षे (कर्पूरवर्णध्यानं) ।।
११.
ॐ ३ पं .... मं
कुम्भाय नमः ॥ वामवृषणे (असितवर्णध्यानं) ।।
१२.
ॐ ३ यं...वं मीनाय
नमः ॥ वामपादे (धूम्रवर्णध्यानं) ।।
रक्तं श्वेतं हरिद्वर्णं रक्तं
श्वेतं च पांडुरं ।
पिङ्गळं पिङ्गळं बभ्रु
कर्पूरासितधूम्रवान् ॥
इति द्वादशराशिन्यासः ॥
*****
लघु षोढान्यास- पीठ न्यास
अथ पीठन्यासः ॥
अथ पीठानि विन्यस्य सर्वतीर्थमयानि
वासितासितारुणा श्यामां हरः
पीतान्यनुक्रमात् ॥
श्यामान् रक्ताम्बरान् सर्वान्
सर्वालङ्कारभूषितान् ।
सशक्तिकान् स्मरेत्कामान् पीठस्थान्
चन्द्रसंयुतान् ॥
मातृकास्थानेषु न्यासः –
१.
ॐ ३ अं
कामरूपपीठाय नमः ।
२.
ॐ ३ आं
वारणासीपीठाय नमः ।
३.
ॐ ३ इं नेपाळपीठाय
नमः ।
४.
ॐ ३ ईं
पौण्ड्रवर्धनपीठाय नमः ।
५.
ॐ ३ उं
हेमकूटेश्वरीपीठाय नमः ।
६.
ॐ ३ ऊं
कन्याकुब्जपीठाय नमः ।
७.
ॐ ३ ऋं
पूर्णगिरिपीठाय नमः ।
८.
ॐ ३ ॠं
अर्बुदाचलपीठाय नमः ।
९.
ॐ ३ ऌ
आम्लातकेश्वरपीठाय नमः ।
१०.
ॐ ३ लॄं
एकाम्रपीठाय नमः ।
११.
ॐ ३ एं
तिस्रोतपीठाय नमः ।
१२.
ॐ ३ ऐं
कामकोटिपीठाय नमः ।
१३.
ॐ ३ ओं कैलासपीठाय
नमः ।
१४.
ॐ ३ औं
भृगुनगरपीठाय नमः ।
१५.
ॐ ३ अं केदारपीठाय
नमः ।
१६.
ॐ ३ अः
चन्द्रपुरीपीठाय नमः ।
१७.
ॐ ३ कं
श्रीपुरपीठाय नमः ।
१८.
ॐ ३ खं कामगिरि
(पीठं वा ) एकवीरपीठाय नमः ।
१९.
ॐ ३ गं
जालन्धरपीठाय नमः ।
२०.
ॐ ३ घं माळवीपीठाय
नमः ।
२१.
ॐ ३ ङं कुळूहपीठाय
नमः ।
२२.
ॐ ३ चं
देवकोटिपीठाय नमः ।
२३.
ॐ ३ छं
गोकर्णपीठाय नमः ।
२४.
ॐ ३ जं
अमृतेश्वरीपीठाय नमः ।
२५.
ॐ ३ झं
अट्टहासपीठाय नमः ।
२६.
ॐ ३ ञं विरजापीठाय
नमः ।
२७.
ॐ ३ टं
राजगृहपीठाय नमः ।
२८.
ॐ ३ ठं
महापद्मपीठाय नमः ।
२९.
ॐ ३ डं
कोल्हापुरीपीठाय नमः ।
३०.
ॐ ३ ढं
एलापुरीपीठाय नमः ।
३१.
ॐ ३ णं ॐकारपीठाय
नमः ।
३२.
ॐ ३ तं
जयन्तीपीठाय नमः ।
३३.
ॐ ३ थं
उज्जयिनीपीठाय नमः ।
३४.
ॐ ३ दं चित्रक
(वामदेव) पीठाय नमः ।
३५.
ॐ ३ धं क्षीरक
(सवित्रु) पीठाय नमः ।
३६.
ॐ ३ नं
हस्तिनापुरीपीठाय नमः ।
३७.
ॐ ३ पं
उड्डीशपीठाय नमः ।
३८.
ॐ ३ फं
प्रयागपीठाय नमः ।
३९.
ॐ ३ बं
भद्रगिरिपीठाय नमः ।
४०.
ॐ ३ भं
मायापुरपीठाय नमः ।
४१.
ॐ ३ मं
चामुण्डेश्वरीपीठाय नमः ।
४२.
ॐ ३ यं
मलयगिरिपीठाय नमः ।
४३.
ॐ ३ रं
श्रीशैलपीठाय नमः ।
४४.
ॐ ३ लं
मेरुगिरिपीठाय नमः ।
४५.
ॐ ३ वं
गिरिवरपीठाय नमः ।
४६.
ॐ ३ शं
महेन्द्रपुरीपीठाय नमः ।
४७.
ॐ ३ षं वामनपीठाय
नमः ।
४८.
ॐ ३ सं
हिरण्यपुरीपीठाय नमः ।
४९.
ॐ ३ हं
मुख्यदेवपुरी (लक्ष्मीपुरी वा) पीठाय नमः ।
५०.
ॐ ३ ळं
ओड्याणपीठाय नमः ।
५१.
ॐ ३ क्षं छाया,
छत्रेश्वरपीठाय नमः ।
एते पीठास्समुद्दिष्टा
मातृकारूपसंस्थिताः ।
सर्वाम्नायस्य विषया पूर्वषोढा
प्रकीर्तिताः ।
इति लघुषोढान्यासं संपूर्णम् ॥
श्रीपरांबा परशिवार्पण मस्तु ॥
***
0 Comments